TRANENMARATHON

Mensen huilen om de raarste dingen – prachtig gezongen liedjes, brave natte neuzen op internet, doedelzakken, letterlijk élke film in het vliegtuig en als iemand die het moeilijk heeft een nieuwe achtertuin krijgt op tv. Maar ook om marathons. Zowel hardlopers als toeschouwers ervaren een schijnbaar onverwachte emotionele ontlading bij dit massale openbare evenement. Maar waarom eigenlijk?

“ We huilen omdat we andere mensen nodig hebben. ”

- Ad Vingerhoets

Laten we beginnen met gewoonweg huilen. Charles Darwin noemde emotionele tranen ooit ‘nutteloos’, maar daar is de hedendaagse wetenschap het niet mee eens. In tegenstelling tot reflextranen, die opwellen als je uien snijdt of rook in je ogen krijgt en die voor 98% uit water bestaan, bevatten emotionele tranen meer proteïne. Hierdoor zijn ze dikker zijn en rollen ze langzamer over de wangen. “Deze dikte fascineert me”, schreef Heather Christle in een onderzoeksartikel over huilen voor The Guardian. “Hoe langer deze tranen over een wang rollen, hoe groter de kans is dat ze door een ander worden opgemerkt en dat hun boodschap wordt begrepen. Tranen zijn een sociaal signaal.” In een geweldig artikel over huilen dat bijna tien jaar geleden in Time verscheen zei Ad Vingerhoets, ’s werelds meest vooraanstaande expert op het gebied van huilen en auteur van Tranen. Waarom mensen huilen: “Tranen zijn van uitzonderlijk belang voor de menselijke aard. We huilen omdat we andere mensen nodig hebben.” En hij voegde eraan toe: “Darwin zat er dus helemaal naast.”

We spraken tal van marathondeelnemers en -toeschouwers en overal hoorden we soortgelijke verhalen. “Iedere keer als ik bij een marathon ga kijken, moet ik huilen”, vertelt Nathalie Heider, die vaak gaat kijken, omdat ze iemand kent die marathons loopt. “Bij het begin, dat moment dat iedereen de verwachting, de opwinding, de concentratie en de zenuwen van de hardlopers begint te voelen. En dan bij de finish: de euforie, de opluchting, hoe trots de hardlopers zijn. Meestal hebben ze ook geen telefoon bij zich. Dan is het prachtig om te zien hoe iedereen een beetje paniekerig elkaar probeert te vinden, maar dan nog enthousiaster wordt als ze elkaar spotten.”

Een andere toeschouwer, Alice Romeril, ging in eerste instantie bij marathons kijken om een vriendin te steunen. Volgens haar was het “veel minder passief dan ik me in eerste instantie had voorgesteld”. Ze herinnert zich nog heel goed wanneer ze voor het eerst de marathontranen voelde opwellen. “Toen we in het gedrang tussen de supporters stonden, hoorde ik namen die werden geroepen en ving ik gesprekken op tussen vreemden over waarom hun vrienden of familieleden liepen, en toen klikte er iets”, legt ze uit. “Het was alsof iedereen had besloten om zich vandaag van hun beste kant te laten zien, daar staand met hun fleecetruien, zakjes Haribosnoepjes en A4-spandoeken. Met honderden waren ze, kleine gezinnen en trotse ouders met camera’s. Ik draaide me om naar mijn metgezel, we hadden allebei natte gezichten en gaven elkaar een dikke knuffel.”

Toeschouwer en psycholoog Beata Wilczek, die bij toeval vlak bij huis een marathon voorbij zag komen terwijl ze haar hond uitliet, was in eerste instantie verrast door haar emotionele reactie. “Ik had niet gedacht dat het kijken naar hardlopen zoveel teweeg kon brengen”, zegt ze. “Toen ik er wat langer over had nagedacht, kwam ik als psycholoog tot de conclusie dat het eigenlijk vrij voor de hand liggend en theoretisch is: emotionele besmetting. Het is alsof je in een bioscoop zit en naar een comedy of horror zit te kijken. Je lacht of schrikt mee met de mensen om je heen. Zo zitten we als sociale dieren in elkaar.”

Los van de sociale psychologie is het nog steeds moeilijk te bevatten en te beschrijven wat er tijdens een marathon gebeurt. “Je ziet die energie en intensiteit ook in de lichamen van de hardlopers en in de mensen en families die hen aanmoedigen”, legt Beata verder uit. “Door daarbij te zijn, voel je dat dus automatisch ook.”

“ Het is gewoon zo’n zeldzame positieve vibe. ”

- Nathalie Heider

En ook Romeril probeert dit zo goed mogelijk te beschrijven. “Er hing een soort sluier van hoop over het publiek en de lopers en de stad”, vat ze samen. “Mensen kunnen hier samenkomen en elkaar aanmoedigen, zonder dat ze iets van elkaar hoeven te weten.”

“Volgens mij raak ik vooral geëmotioneerd doordat het me altijd ontroert om te zien hoe een menigte van totaal verschillende mensen een gemeenschappelijk doel heeft en daarbij soortgelijke gevoelens deelt”, voegt Heider toe. “Mensen die volslagen vreemden aanmoedigen en steunen als een kleine daad van saamhorigheid, dat raakt bij mij een gevoelige snaar. Het is gewoon zo’n zeldzame positieve vibe die je niet vaak ziet.”

Marathons zijn een ongelooflijke beproeving van ons uithoudingsvermogen (niet alleen de wedstrijd zelf, maar ook de training in de aanloop ernaartoe). Ze zijn een topprestatie qua toewijding en kracht. Om het antwoord te vinden op de vraag “Waarom vloeien er tranen bij marathons?” moeten niet alleen nadenken over de wetenschap van tranen en over de wervelwind van energie, hoop en triomf, maar ook over waarom we er überhaupt bij zijn. Waarom marathons?

Hardlopers in actie met vervaagde beweging, die diverse schoenen en atletische kleding op een baan tonen, en energie en snelheid uitstralen.

Afgelopen jaar publiceerde de New York Times het artikel ‘What It’s Actually Like to Run the New York City Marathon Route’ (Zo voelt het om de New York City Marathon te lopen) met de veelzeggende ondertitel ‘Want to feel like the most beloved person on the planet?’ (Wil je je de meest geliefde persoon op aarde voelen?). Met kreten als “miljoenen toeschouwers die je in hun wijken zullen verwelkomen” en “neem die steun van het publiek in je op, je zult het later nodig hebben” tot “laat je horen met een schreeuw en push elkaar”, zou het ons verbazen als je niet op zijn minst een tinteling voelt bij het lezen van het artikel. In een verdere poging om tot de kern door te dringen, spraken we met marathonloper Michael Keskerides. “Ik loop marathons zodat ik een excuus en reden heb om bijna elke dag te gaan hardlopen. En ik loop bijna elke dag hard zodat mijn hoofd niet ontploft.” Goed voor de geestelijke gezondheid dus. “Het lopen van marathons is eerlijk”, legt hij uit. “Je eindtijd is het directe resultaat van de training die je erin stopt en hoe je op de dag zelf presteert. Verknal je het, dan is dat je eigen schuld. Presteer je optimaal, dan is dat het resultaat van het werk dat je erin hebt gestoken om dat punt te bereiken. Dat geeft je zo’n lekker gevoel.”

Voor Keskerides schommelt de emotionele drijfveer tussen een meer tastbare chemie en dat bijna niet te bevatten element waar we het eerder over hadden. “Volgens mij was het een combinatie van het onbekende tegemoet gaan, mezelf volpompen met cafeïne en suiker en mijn lichaam drie uur lang iets superextreems laten doorstaan.”

“Achteraf zat ik erover na te denken en volgens mij raakte ik niet echt geëmotioneerd door een gevoel dat ik iets had gepresteerd of iets dergelijks”, vervolgt Keskerides. “Het was gaaf om over de finishlijn te komen en sneller te lopen dan gepland, maar mijn gedachten waren al vrij snel bij de volgende marathon en nog sneller lopen.” Wat raakte hem dan zo? “Waarschijnlijk spelen de offers die jij en je gezin brengen om je zover te krijgen de voornaamste rol bij die emoties.”

Drie atleten vieren samen na een race, lachend en blij, terwijl één een hand op het voorhoofd van een ander plaatst in een vreugdevol moment.

“We huilen omdat we andere mensen nodig hebben.” Deze theorie van Vingerhoets klinkt aannemelijk en het begint erop te lijken dat het bij marathons draait om meer dan alleen hardlopen. Ze lijken ons een plek te bieden om samen te komen en ons te verbinden, intiem, publiekelijk, massaal, bijna als tijdens een concert.

“Dat komt denk ik doordat je zelden zulke intense emoties ziet bij vreemden”, zegt Heider. “Het is zo’n speciaal moment om deel van uit te maken.” “Ik vind het geweldig om in het wild vriendelijke interacties mee te maken”, voegt Romeril eraan toe. “Ik verzamel ze voor later, als ik er even aan moet worden herinnerd dat er mensen zijn die echt het beste met je voor hebben.”